 Ахиран Иёлоти муттаҳидаи Амрико ва Федератсиони Русия тасмим гирифтанд дар масъалаи баркарории суботу амният дар Кирғизистон бо якдигар ҳамкорй кунанд. Ин мавзуъро маовинони вазирони хоричаи ду кишварЧорч Крол ва Григорий Карасин тайи дидоре дар Маскав баррасй ва дар ин замина тавофуқ карданд. Дар ин дидор тарафайн бо ишора ба манфиатхои муштараки Маскав ва Вашингтон таъкид карданд, ки фақат баркарории сулҳу субот матавонад шароитро барои ичрои барноамҳои дарозмуддат дар Қирғизистон фароҳам кунад. Албатта ду кишвари Амрико ва Русия аз рузҳои нахусти суқути давлати Курмонбек Боқиев, авзо дар Кирғизистонро таҳти контрул доштанд ва талош мекарданд вонамуд кунанд, ки ҳеч дахолате дар корхои дохилии ин кишвар надоранд ва нахоҳанд дошт.Бо ин ҳол ҳам Маскав ва ҳам Вашингтон талош карданд бо ҳар роҳи мумкин худро ба давлати муваққати Бишкек наздик кунанд.Дар ин замина метавон ба баёнияи(хитоба) муштараки сафирони Русия ва Амрико дар Бишкек Валентин Власов ва Татиан Гфеллер ба мардуми қирғиз ба муносибати рузи пирузй бар Олмони фашистй ишора кард, ки дар дипломатияи муосир беназир аст.Кабл аз ин Маскав Роза Отунбоева раиси давлати муваққати Кирғизистонро барои ширкат дар маросими тачлил аз Рузи Галаба ба Маскав даъват карда буд.Ин иқдомот ба навъе ба расмият шинохтани давлати нави Бишкек ва кушодани боби ҳамкорй бо он буд. Дар ин чиҳат Русия ташаббусро дар даст дошт.Владимир Путин, нахуствазири Русия дар нахустин рузи ташкили давлати чадид дар Кирғизистон - субҳи 8 апрел дар тамоси телефонй бо Роза Отунбоева пуштибонии Маскавро аз давлати чадид эълом ва аз ин тариқ ба дигар давлатҳо дар минтақа ва чаҳон ин паёмро дод, ки Кремл дар канори давлати нави Бишкек хоҳад буд. Чунин пуштибонии Маскав барои Бишкек ба вижа дар шароите, ки ду кишвари ҳамсояи Казоқистон ва Узбакистон аз дақиқахои аввали суқути давлати Боқиев марзҳои худ бо Кирғизистонро бастанд ва дар ҳоле, ки Ислом Каримов аз ҳар гуна вокуниш дар баробари ходисахои кишвари ҳамсоя худдорй кард, Нурсултон Назарбоев амалкарди мухолифони Боқиевро роҳзанй тавсиф намуд,аз аҳамияи волое бархурдор буд. Бо чунин руйкарде барои Маскав муҳим буд, ки дар амри ба эътидол овардани авзои Кирғизистон ва ҳалли мушкилоти давлати чадиди он, кишварҳои ҳамсояро мушорикат диҳад.Дар ҳамин росто дар дидори сечонибаи Роза Отунбоева, раиси давлати муваққати Кирғизистон, Григорий Карасин, маовинин вазири хоричаи Русия ва Нуртой Обиқаев, маовини вазири хоричаи Казоқистон, ки 24 моҳи майи гузашта дар Бишкек доир гардид, бархе тавофуқҳо ҳосил шуд.Ҳарчанд ин дидор пушти дарҳои баста сурат гирифт, аммо гуфта шуд, ки масоили марбут ба раванди таҳаввулот ва роҳҳои кумак ба давлати чадиди Кирғизистон дар меҳвари музокирот қарор дошт. Маскав дар чорчуби ҳимоятҳои худ аз давлати чадиди Бишкек 20 миллион эътибор дар ихтиёри Кирғизистон қарор дод. Ба илова Владимир Рушайло, намояндаи вижаи раиси чумҳури Русия эълом кард, ки кишвараш як карзи 30 милионй бо имтиёзи вижа дар ихтиёри давлати муваққати Бишкек қарор хоҳад дод.
Дар чунин шароите Белорус бо додани як навъ паноҳгоҳ ба Курмонбек Боқиев, раиси чумҳури барканоршудаи Кирғизистон, худро дар муқобили талошҳои Кремл чиҳати пуштибонй аз давлати чадиди Бишкек қарор дод. Аммо Маскав ба таври зимнй ин паёмро ба Минск дод, ки дар ҳимоятҳои худ аз давлати муваққати Кирғизистон мусаммам аст. Инак эъломи омодагии Маскав ва Вашингтон барои ҳамкорй дар таъмини суботу амният дар Кирғизистон бори дигар азми чиддии Кремлро дар чиҳати ҳимояти ҳамчониба аз мухолифони Боқиев, ба намоиш гузоштааст.Албатта қабл аз ин нишаст ва дар замони интишори баёнияи муштараки Амрико ва Русия ба муносибати Рузи Ғалаба дар Бишкек, Маскав ва Вашингтон ин паёмро ба ҳамдигар доданд, ки ҳозиранд дар масоили Кирғизистон ҳамкорй намоянд. Ин таҳаввул дар навъи худ беназир аст, ки дар ҳеч мархала аз равобити ду кишвар, ҳатто дигар кишварҳои ба истилоҳ ба ҳам рақиб, ба мушоҳида нарасидааст. Баррасии авзои Кирғизистон дар дидори маовинони вазирони хоричаи Амрико ва Русия дар Маскав, як навъ тасдиқе бар ин дидгоҳ аст, ки таҳаввулоти ахири ин кишвари Осиёи Марказй ба дахолати дастоне аз хорич набудааст. Аммо Чурч Крол, маовини вазири хоричаи Амрико дар як мусоҳиба чунин ақидаеро рад кард ва гуфт, ҳар вақт ки дар ягон минтақае аз чаҳон мушкиле ба миён меояд, талош мекунанд авомили хоричиро муқассир чилва диҳанд, дар ҳоле ки дар аксари чунин маворид омилхои дохилй нақши калидй бозй кардаанд.Вай афзуд, ба назари ман норизоятии мардум аз сиёсатҳои Боқиев ва хонаводаи вай сабаби аслии руйдодҳои ахири ин кишвар буд. Ин мақоми амрикойи гуфт, дар айни ҳол дар дохили давлати муваққат низ баъзе бозиҳо дар чараёнанд,аммо мардум ба ин умеданд, афроде руйи кор оянд, ки мушкилоти чомеаро ҳаллу фасл кунанд. Аз суе, эъломи омодагии Амрико ва Русия чиҳати ҳамкорй барои таъмини суботу амният дар Кирғизистон ба ин маъност, ки ҳеч як аз се тарафи аслии қазия - давлати муваққат, Русия ва Амрико ба танҳои наметавонанд ба мушкилоти мавчуд дар ин кишвари фақир рсидагй кунанд.Албатта, дар ин миён манофеи ҳар як аз ду қудрати Гарб ва Шарқро дар Кирғизистон ва куллан дар минтақаи стротегии Осиёи Марказй набояд нодида гирифт. Баррасии авзои Кирғизистон ва роҳҳои таъмини суботу амният дар ин кишвар дар дидори маовинони вазирони хоричаи Амрико ва Русия бидуни мушорикати тарафи қирғиз, баёнгар аз ин воқеият аст, ки Вашингтон ва Маскав бештар дунболи амалй кардани хадафхои худ дар Кирғизистон ҳастанд, то кумак ба мардуми ин кишвар.
Имруз барои ин ду қудрат рушан аст, ки бе суботи пойдор дар Кирғизистон наметавонанд ба барномаҳои дарозмуддати худ дар ин кишвар ва минтақа даст ёбанд. Амрико зимни таъмини ҳузури низомии худ дар қаламрави Кирғизистон, метавонад осонтар барномаҳои худ дар Афғонистонро дунбол кунад. Чунин амре наметавонад бидуни ҳамоҳангй бо Русия ва чалби ризояти Маскав амалй шавад.Аз тарафи дигар, барқарории субот дар марзҳои Осиёи Марказй бо Афғонистон, ин имкониятро барои Маскав фароҳам мекунад, ки ба барномаҳои энержии худ дар минтақа даст ёбад ва дар ин росто Русия ниёз ба мусоидатҳои Амрико дорад. Бо чунин руйкарде метавон интизор дошт, ки давлати ояндаи Бишкек аз истиқлоли амали чандоне бархурдор нахоҳад буд ва метавон гуфт раиси чумҳури ояндаи ин кишварро аз ҳоло сарнавишти норушне дар интизор аст.
|
