 Вазорати корхои хорича Иёлоти Муттаҳидаи Амрико тайи гузорише аз беҳбуди равобити Вошингтон бо кишварҳои Осиёи Марказй, ибрози ризоят кард.Дар ин робита зимни таъкид бар ҳушёрии бештар дар қиболи сиёсатҳои тагйирёбандаи Тошканд, ба таври вижа аз тавсаъаи ҳамкориҳо бо Туркманистон кадрдонй шудааст.Дар нишасти мақомоти Вошингтон ва Ашқобод, ки миёнахои моҳи феврал дар пойтахти Туркманистон доир шуд, ду тараф тамоили худро чиҳати тавсаъа ва таъмиқи равобит дар тамомии заминаҳо иброз карданд.Дар ин миён Амрико даъват кард, ки фаъолиятҳо дар чорчуби масоили марбут ба Афғонистон тақвият ёбанд.Ин суханон ба он маъно аст, ки дар айни ҳол ва аз ин ба баъд Туркманистон дар сиёсатҳои Осиёимарказии Амрико аз чойгоҳи вижае бархурдор хоҳад буд.Имзои қарордоди сохти хати лулаи гази ТАПИ дар поёни соли 2010 баёнгар аз он аст, ки Амрико бо мушорикат додани Туркманистон дар тарҳҳои иқтисодии минтақа, ба вижа тарҳҳои энержй, қасд дорад бо истифода аз равишҳои ғайримустақим низ бо Русия ба рақобат бипардозад. Яъне фаъолиятхои Маскавро дар минтақаи суннатии нуфузаш - Осиёи Марказй ба чолиш бикашад.Афзоиши таҳаррукоти дипломатии Амрико дар Ашқобод тайи як соли охир, аз ҳамин зовия қобили арзёбй аст. Ин таҳаррукот дар моҳи декабри соли 2010, дар пайи бурузи мушкил дар масъалаи таъмини сухти пойгохи "Манас" дар Кирғизистон, беш аз ҳар замони дигаре афзоиш ёфтанд.Зеро Туркманистон бузургтарин корхонаи тавлиди сухти ҳавопаймо дар минтақаро дар ихтиёр дорад ва барои Амрико ин кишвар беҳтарин гузина дар ин замина аст.Ба вижа он ки ду тараф дар мавриди хариду фуруши сухти ҳавопаймо барои ниёзҳои Афғонистон дар гузашта низ ҳамкорй доштанд, бо ин тафовут, ки бо таваччуҳ ба асли бетарафии Туркманистон, ин кор ба таври ғайримустақим ва тавассути далолон ичро мешуд.Он замон Маскав дар мавриди афзоиши нуфузи Амрико дар минтақа хеле ҳассос буд, аммо акнун авзоъ тағйир карда ва Русия низ дар тарҳҳои мухталифи Афғонистон шарик шудааст, ки транзити коло ва тачҳизоти Гарб тавассути қаламраваш ба Афғонистон, аз ин чумла аст. Акнун дар Русия ҳеч далеле чиҳати мамониъат аз содироти сухт аз Туркманистон ба Афғонистон вучуд надорад. Дар ҳамин росто қобили зикр аст, ки раиси чумҳури Русия рузи 22 моҳи март бо судури фармоне намояндаи вижаи худ дар Кобулро муаррифи кард.Димитрий Медведев тибқи ин фармон Замир Кобулов, мудири бахши Осиёи вазорати умури хоричаи Русияро ба унвони намояндаи худ дар Афғонистон таъйин кард.Дар фармони мазкур аз чумла омадааст, бо таваччуҳ ба зарурати густариши равобит бо Афғонистон, ки раванди навсозй ва раҳойи аз тероризмро тачриба мекунад, Маскав низ бояд мушорикати бештаре дар таҳаввулоти ин кишвар дошта бошад. Замир Кобулов дар солҳои 2004 - 2009 сафири Русия дар Афғонистон буд ва мутахасиси ботачрибаи вазорати хоричаи Русия дар умури Афғонистон маҳсуб мешавад.Сарпараси ҳайати русй дар конфронси Бон буд ва бо Ҳомид Карзай, раиси чумҳури Афғонистон робитаҳои дустона дорад. Рузи 24 январи соли чории мелодй дар шаҳри Ашқобод музокироти тарафҳои туркман ва амрикойи дар мавзуи тавсаъаи ҳамкориҳои энергетикй баргузор шуд, ки дар он тарҳи интиқоли энержй, аз чумла неруи барқ ба воситаи қаламрави Туркманистон ба Афғонистон баррасй шуд. Бо таваччуҳ ба аҳамияти минтақайии ин тарҳ, интизор меравад, ки маблаги такмили он тавассути ниҳодҳои молии байналмилалй таъмин шавад.Ба эътиқоди бархе аз коршиносон, дар ин музокирот интиқоли маҳсулоти нафтии Туркманистон ба бозори Афғонистон низ баррасй шуда, тарафайн дар ин замина мавозеъи тақрибан ҳамсоне доштанд. Албатта дар ин музокирот дигар масоили марбут ба дурнамои ҳузури низомиёни амрикойи дар Афғонистон низ матраҳ буд ва Амрико бо мушорикат додани Туркманистон дар масоили Афғонистон қасд дорад бархе заминаҳои хуручи неруҳояш аз Афғонистонро низ фароҳам кунад.Ин мавзуъ дар шароите ки ахиран замзамаҳое дар мавриди ҳузури доимй дар Афғонистон аз генералҳои амрикои шунида мешавад, бештар аҳамият пайдо кардааст.Рузи 24 март расонаҳои мухталиф гузоришҳое аз ибрози назарҳои мақомоти низомии амрикойи мунташир намуданд, ки дар онҳо омода набудани сохторҳои интизомии афғон чиҳати таъмини амнияти кишвар,таъкид мешуд. Дар ин гузоришҳо ба нақл аз фармонедеҳони амрикойи гуфта шуда, ки ҳузури низомиёни Амрико дар Афғонистон тулонимуддат хоҳад буд ва ин ҳузур дар ҳамоҳангй бо мақомоти Афғонистон танзим хоҳад шуд. Аммо ончй ба нақши Туркманистон дар таҳаввулоти Афғонистон бармегардад он аст, ки Ашқобод ҳамеша бо риояти асли бетарафй, дар низоъҳои кишвари ҳамсоя дахолат накардааст ва дар ҳолатҳои изтирорй қаламрави худро барои ироаи кумакҳои башардустона ба мардуми Афғонистон, дар ихтиёри ниҳодҳои байналмилалй қарор додааст.Дар шароити кунунй, ки нақш ва чойгоҳи Туркманистон дар муодилоти минтақаи беш аз пеш афзоиш ёфтааст, тавсаъаи равобит бо ин кишвар, ба точирон ва бозаргонони афғон ин имконро фароҳам хоҳад кард, ки равобит худ бо кишварҳои Аврупои чанубй ва бахри Миёназаминро ба таври бесобиқа густариш диҳанд.Ин масир аз ҳар масире ки аз қаламрави Покистон мегузарад, беҳтар аст, зеро дар канори бархурдорй аз субот, ин вижагиро низ доро мебошад, ки Туркманистон бар хилофи Покистон, ҳеч иддаое дар қиболи Афғонистон надорад. Аз дигар нукоти муҳими мушорикати Туркманистон дар тарҳҳои марбут ба Афғонистон он аст, ки бо такмили хати роҳи оҳани Туркманистон - Казоқистон, ки хорич аз қаламрави Узбакистон дар ҳоли сохт аст, ин имкон фароҳам хоҳад омад, ки тронзити коло тавассути вогунҳо аз Афғонистон ба Аврупо ва билъакс, бе таваққуфҳои тулонимуддат дар Узбакистон, сурат хоҳад гирифт.Ин муҳим дар рушди иқтисоди Афғонистон ва дар кул, иқтисоди кишварҳои минтақа, аз аҳамияти волое бархурдор аст.
|