Дар шароите, ки бухрони молии чахонй фарогир шуда, рушди иктисодиро дар бисёре аз кишвархои чахон тахти шуъо карор додааст, кишвархои узви Иттиходияи иктисодии Авруосиё дар пайи таъсиси вохиди пули муштарак дар каламрави ин Иттиходия хастанд.Ба эътикоди бархе аз коршиносон ва сохибназарон пешбинй мешавад, ки зарфи 15 соли оянда арзи вохид дар ин созмони минтакайи чойгузини доллари амрикойи шавад.Хамин коршиносон мегуянд, бухрони молии чахонй собит кард, ки доллар наметавонад арзи мутмаъине барои кишвархо бошад, ба вижа дар пайи ташкили пули вохиди Иттиходияи Аврупо, чойгохи доллар дар арсаи чахонй бештар мутазалзил шуд. Албатта, пешниходи таъсиси пули вохид дар каламрави Шуравии собик аз муддатхо кабл матрах аст ва дар ин замина Казокистон борхо тарххои мухталифе ироа намудааст.Нурсултон Назарбоев, раиси чумхури Казокистон дар нишастхои минтакавй бо ишора ба ахамияти арзи вохид дар равандхои хамгаройи ва дар ростои эчоди сабукй дар муомилоти тичорй миёни кишвархо, зарурати ташкили пули вохидро ба миён гузошта буд.Аммо дар мавриди он ки пули чадид чи гуна бошад, хануз тархи мушаххасе ироа нашудаааст.Бо ин вучуд хадсу гумонхо бар онанд, ки рубли русй асоси таъсиси пули вохид дар каламрави Иттиходияи иктисодии Авруосиё бошад. Дар мулокоти мохи ноябри гузаштаи макомоти вазоратхонахои хоричии Русия ва Казокистон дар Маскав таъкид шуд, ки Иттиходияи гумрукии Русия, Казокистон ва Белорус метавонад заминасози таъсиси фазои вохиди иктисодй дар минтака бошад. Дар ин мулокот таъкид шуд, ки доллар дигар наметавонад зомини амнияти манобеи молии кишвархо бошад, зеро ин арз акнун ракибони худро дорад ва вобастагии иктисоди кишвархо факат ба доллар дар дарозмуддат ба зиёни ин кишвархо тамом хохад шуд. Бо таваччух ба равандхои иктисодие, ки дар минтака ва чахон дар холи шаклгирианд, пешбинй мешавад, ки зарфи 10-15 соли оянда арзи чадиде чойгузини доллар дар муомилоти миёни кишвархои каламрави Шуравии собик шавад. Ба эхтимоли кавй ин тахаввул факат ба ин минтака барнамегардад ва дигар кишвархои чахон низ ба тадрич дар сандукии арзии хеш арзи чадидеро чойгузини доллар хоханд кард. Карори маълум чунин пешниходе аз чумла дар нишасти мохи ноябри Созмони конфронси исломй дар Истонбули Туркия низ матрах шуд. Гурухе аз сохибназарон бар ин боваранд, ки дар оянда шохиди чандин арзи муштарак дар манотки мухталифи чахон хохем буд.Зеро бухрони молии чахонй осебпазирии як арзро дар химоят аз захирахои арзии кишвархо ба намоиш гузошт. Гузашта аз ин бо далелхои фаровони иктисодй, ки ахиран омилхои сиёсй низ ба онхо гирех хурдаанд, дигар доллар наметавонад ба унвони пули вохид мавриди эътимоди кишвархо дар муомилоти тичорй ва иктисодй бошад.Аз суи дигар зухури «евро» ба унвони пули вохиди Иттиходияи Аврупо собит намуд, ки доллар низ ракобатпазир аст ва дигар арзхо низ метавонанд чойгузини он бошанд.Бо таваччух ба ин, тахлилгарони умури иктисод пешбинй мекунанд, ки дар ояндае на чандон дур ин эхтимол вучуд дорад, ки кишвархои Осиёи чанубй «юан»-и Чинро ба унвони пули вохид дар муомилоти хеш, бипазиранд.Хамчунин ин интизор низ вучуд дорад, ки «динор» дар Ховари миёна накши пули вохидро ба даст бигирад. Яъне пешбинй мешавад, ки дар манотики мухталифи чахон бо таваччух ба чойгох ва тавони иктисодии ин ё он кишвар пулхои вохиди гуногуне зухур кунанд. Бо чунин руйкарде ин дидгох таквият мешавад, ки дар каламрави Иттиходи давлатхои мустакил(ИДМ) «рубл»-и русй чойгузини доллар шавад. Дар шароити кунуни чахон, ки ракобати кудратхо барои тасарруфи манбаъхои энержй дар минтакахои мухталифи чахон ташдид шудааст,сиёсатгузорихои кудратхо аз тарики барномахо ва тархои молй ахамияти бештаре касб кардааст. Дар чунин шароите «арзи собит» метавонад мухаррики чунин сиёсатхо бошад.Аммо таъсиси пули вохид дар хар минтакае аз чахон, шароит ва завобити худро дорад. Дар ин росто аз чумла вазъи иктисоди кишвархо накши мухим дорад ва зухури «евро» тасдики ин гуфтахост. Дар каламрави Иттиходи давлатхои мустакил иктисоди кишвархо дар сатххои мухталифе карор дорад, аз ин ру таъсиси пули вохид дар айни хол дур аз имкон аст. Бо вучуди ин иддеяи таъсиси пули вохид дар минтакаи пасошуравй хамчунон дар махофили мухталиф мавриди баррасй аст.Хатто бархе аз коршиносон пешбинй мекунанд, Созмони хамкорихои Шогхой низ метавонад сохиби пули вохиди худ шавад. Дар чунин шароите Русия ба унвони кишвари таъсиргузор дар муодилоти минтакайи, ибтикори амалро ба даст хохад гирифт, то бо хорич кардани доллар аз чархаи муомилот дар каламрави ИДМ, дар канори дигар ахдоф, хадафи калидии худ, яъне танг кардани нуфузи Амрико дар минтакаро амалй намояд. Албатта чунин икдом хатто дар ин минтака мухолифони худро дорад, аммо ба эхтимоли кавй Маскав хохад тавонист ин мухолифатхоро аз байн бибарад ва дидгоххои худро дар ин замина ба дигарон, ба истилох тахмил кунад. Иттиходияи иктисодии Авруосиё дар соли 2000 ташкил шуд.Кишвархои Белорус, Русия, Казокистон, Киргизистон, Точикистон ва Узбакистон аъзои он ва Арманистон, Молдова ва Украина узви нозир мебошанд
|